nr 71/2021

Zawartość numeru 71/2021

[Streszczenia/abstrakty są dostępne tylko dla artykułów naukowych, aby odróżnić je od pozostałych materiałów.]

do góry

Tatiana Barkovskiy

Kobieta i kobiecość w ujęciu Tomasza z Akwinu a neotomistyczna etyka feministyczna. Analiza krytycznaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0001
ORCID: 0000-0001-6885-8183

Streszczenie

W kontekście studiów kobiecych Tomasz z Akwinu jest prawdopodobnie najbardziej znany z głoszenia parafrazy poglądu Arystotelesa, który nazywa kobietę „niedorozwiniętym mężczyzną”. O ile Stagiryta rzeczywiście przyjmuje wątpliwą empirycznie przesłankę o inherentnej kobiecie niższej wartości wobec mężczyzny, którą konsekwentnie realizuje na stronach swoich wielu dzieł, o tyle w przypadku Tomasza problematyka płciowości nie jest podjęta w sposób tak oczywisty i ostateczny. Akwinata przede wszystkim nie nazywa kobiety „czymś niedorozwiniętym”, a „jedynie” okazjonalnym. Ma to odniesienie do jego teorii ontologicznej, w ramach której kobieta jest bytem okazjonalnym na poziomie jednostkowym, lecz koniecznym na poziomie ogólnym. Chociaż przyjmuje pewne twierdzenia Arystotelesa (takie jak upośledzoną racjonalność kobiety i jej naturalne poddaństwo wobec mężczyzny), to odrzuca inne, ukazujące ją jako istotę pozbawioną godności. Jeśli przyjmie się wyższość sfery duchowej nad cielesną, to ostatecznie odczytanie myśli Akwinaty na sposób quasi-feministyczny jest możliwe, czego dowodem jest np. istnienie katolickiego feminizmu neotomistycznego. Do jego osiągnięć zalicza się m.in. uznawanie rozwodów małżeństw, w których nie ma przyjaźni, porzucenie Arystotelowskiej biologii na rzecz współczesnej wiedzy naukowej oraz wskazanie na możliwość feministycznej interpretacji koncepcji prawa naturalnego, które powinno obejmować dobrostan kobiet i mniejszości.

Słowa kluczowe: Tomasz z Akwinu, Arystoteles, płeć, kobiecość, ontologia płci, feminizm neotomistyczny

Summary

Woman and Femininity in Thomas Aquinas and Neo-Thomistic Feminist Ethics. A Critical Analysis

Within the context of women’s studies, Thomas Aquinas is probably best known for his paraphrase of Aristotle’s view, which describes woman as a “deformed man”. While the Philosopher indeed adopts the empirically dubious premise of woman’s value being intrinsically inferior to man, which he consistently implements throughout the pages of his many works, in Thomas’s case the issue of gender is not addressed so clearly and definitively. Above all, Aquinas does not call woman “something deformed”, but “only” occasional and misbegotten. This is a reference to his ontological theory, in which woman is an occasional entity on the individual level, but a necessary one on the general level. He also distinguishes two relations of equality and affirms one of them to exist between woman and man. Although he accepts some of Aristotle’s beliefs (such as the impaired rationality of woman and her natural submission to man), he rejects others which show her as a being devoid of dignity. If one accepts the superiority of the spiritual sphere over the bodily one, it is ultimately possible to interpret Aquinas’s thought in a quasi-feminist way, as evidenced by the existence of Catholic Neo-Thomistic feminism, among others. Its achievements include recognising the divorce of marriages in which there is no friendship, abandoning Aristotelian biology in favour of modern scientific knowledge, and indicating the possibility of a feminist interpretation of the concept of natural law, which should include the welfare of women and minorities.

Key words: Thomas Aquinas, Aristotle, gender, femininity, ontology of gender, Neo-Thomistic feminism

do góry

Alexandre Uchan

Problem interpretacji myśli Parmenidesa w duchu monizmu predykatywnego i numerycznegoPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0002
ORCID: 0000-0002-4205-6796

Streszczenie

Celem pracy jest analiza koncepcji bytu w filozofii eleatów. Szczególnej analizie poddane zostały poglądy wypracowane przez Parmenidesa z Elei i opisane przez niego w heksametrycznym poemacie O naturze. Filozofia eleacka budziła już od momentu swego powstania wiele kontrowersji, również dziś uczeni nie są zgodni co do interpretacji myśli tej szkoły. Dlatego też w pracy została podjęta próba odpowiedzi na pytanie: czy bytowi eleackiemu można przypisać niematerialność? Analizie poddano także interpretację monizmu predykatywnego zaproponowaną przez Patricię Curd.

Słowa kluczowe: Parmenides z Elei, Zenon z Elei, Melissos z Samos, monizm, filozofia eleacka, byt, bycie, idealizm

Summary

The Problem of Interpreting Parmenides’s Thought in the Spirit of Predicative and Numerical Monism

The purpose of this study is to investigate the concept of being in the Eleatic philosophy. Special analysis has been devoted to the doctrine developed by Parmenides of Elea, in his poem On Nature. From its very beginning, the Eleatic philosophy has stirred controversy, even today’s scholars are not unanimous in their interpretation of the school. Therefore, the research has been done to answer the question whether immateriality can be attributed to the Eleatic concept of being, and if predicative monism interpretation proposed by Patrica Curd is valid.

Key words: Parmenides of Elea, Zeno of Elea, Melissus of Samos, monism, Eleatic philosophy, being, idealism

do góry

Łukasz Mirocha

Materializm i wychowanie w myśli Alexisa de Tocqueville’aPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0003
ORCID: 0000-0002-1498-2960

Streszczenie

Artykuł przedstawia podejście Alexisa de Tocqueville’a do materializmu pojmowanego jako pożądanie materialnego dobrobytu oraz możliwości przeciwdziałania temu zjawisku. Praca opisuje kontekst, w którym pojawia się materializm, oraz jego negatywne następstwa, w tym indywidualizm i konformizm. Wychowanie, w którym Tocqueville upatruje środka zaradczego przeciwko zdominowaniu społeczeństwa przez materializm, jest w artykule powiązane z edukacją formalną, rozwojem osobistych cnót oraz z religią. Autor artykułu formułuje pesymistyczne wnioski odnośnie do możliwości przeciwdziałania postawie materialistycznej we współczesnych społeczeństwach.

Słowa kluczowe: materializm, egoizm, indywidualizm, równość, demokracja, wychowanie, edukacja, religia

Summary

Materialism and Upbringing in the Thought of Alexis de Tocqueville

The article presents Alexis de Tocqueville’s approach to the problem of materialism as well as potential reactions to that phenomenon. The concept of materialism is understood in the article as the urge towards material wellbeing. The work explains the context of materialism’s appearance and its negative consequences, including individualism and conformism. Upbringing, which is treated as a countermeasure against materialism, is connected with formal education, development of personal virtues and also with religion. The author provides pessimistic conclusions regarding the possibility of avoiding the state in which materialism prevails in modern societies.

Key words: materialism, egoism, individualism, equality, democracy, upbringing, education, religion

do góry

Dominik Traczykowski

Metodologia Władysława TatarkiewiczaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0004
ORCID: 0000-0003-0945-6963

Streszczenie

W artykule stawiam sobie za cel rekonstrukcję poglądów Tatarkiewicza z zakresu metodologii ogólnej przy użyciu metody interpretacji twórczej Kazimierza Twardowskiego, wraz z uzupełnieniem tejże o rekonstrukcję jego poglądów z zakresu metodologii historii i historii filozofii, po to by nadać tym poglądom organiczny charakter, którego dotąd nie otrzymały. Ostatecznie będę argumentował za stawianą tezą o opisowym i eklektycznym charakterze poglądów historiograficznych Tatarkiewicza oraz niektórych brakach jego metodologii historii i historii filozofii.

Słowa kluczowe: Władysław Tatarkiewicz, metodologia, klasyfikacja nauk, klasyfikacja, typologizacja, metody historyczne, metodyka pracy pisarskiej

Summary

Władysław Tatarkiewicz’s Methodology

In this article, I aim to reconstruct the views of Tatarkiewicz in the field of general methodology using the creative interpretation method of Kazimierz Twardowski, supplementing it with the reconstruction of his views on the methodology of history and the history of philosophy, in order to give these views an organic character which it has lacked till now. Ultimately, I will argue for the thesis put forward, about the descriptive and eclectic nature of Tatarkiewicz’s historiographic views and about some shortcomings in his methodology of history and the history of philosophy.

Key words: Władysław Tatarkiewicz, methodology, classification of sciences, classification, typologization, historical methods, methodology of writing work

do góry

Antoni Torzewski

Związek metafizyki ze złem – wokół Zła Paula RicoeuraPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0005
ORCID: 0000-0003-3299-783X

Streszczenie

Zagadnienie zła stanowi jeden z najczęściej dyskutowanych problemów filozoficznych. Paul Ricoeur podejmuje tę kwestię w wielu tekstach, jednak publikacją, która interesuje nas szczególnie w tym artykule, jest Zło. Wyzwanie rzucone filozofii i teologii. Książka Ricoeura stanowi punkt wyjścia do rozważań na temat statusu klasycznej metafizyki oraz kwestii przemocy. Refleksje dotyczą odniesienia myśli francuskiego filozofa do koncepcji innych współczesnych myślicieli, szczególnie Marquarda, Sloterdijka i Vattima.

Słowa kluczowe: Ricoeur, filozofia postmetafizyczna, hermeneutyka, zło, metafizyka, przemoc

Summary

Thoughts on Paul Ricoeur’s „Evil”

The problem of evil is one of the most frequently discussed in philosophy. Paul Ricoeur addresses it in many texts, but the publication which interests us the most in this article is Evil. Ricoeur’s book constitutes a starting point for the reflection about the status of classical metaphysics and about the problem of violence. Our inquiries concern the relation of the French thinker’s concept with other contemporary theories, especially those of: Marquard, Sloterdijk, and Vattimo.

Key words: Ricoeur, postmetaphysical philosophy, hermeneutics, evil, metaphysics, violence

do góry

Artur Hrehorowicz

Filozoficzne podstawy koncepcji samorealizacji człowieka w myśli OshoPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0006
ORCID: 0000-0002-2062-4078

Streszczenie

Artykuł omawia istotne filozoficzne założenia koncepcji samorealizacji w myśli Osho. Zasadniczą tezą pracy jest stwierdzenie, że wspomniana teoria wspiera się na przyjętej przez filozofa ewolucyjnie pojętej wizji natury ludzkiej. W wyniku tego samorealizacja jest wyrażana przez podmiot samodzielnie i świadomie jako ukierunkowany i zamierzony proces pełnej formacji ludzkości. Zważywszy także na przyjęte przez Osho założenie o holistycznej strukturze świata, zgodnie z którym współistnienie istot ludzkich na pewnych poziomach wiąże się z wzajemnym oddziaływaniem, samorealizacja ma u niego sens nie tylko ontologiczny, lecz również zyskuje znaczenie etyczne, ponieważ wymaga ona od podmiotu kształtowania świadomej i odpowiedzialnej za osobisty rozwój postawy dla dobra własnego oraz innych.

Słowa kluczowe: natura ludzka, samorealizacja, świadomość, odpowiedzialność, wolność

Summary

Philosophical Foundations of Osho’s Concept of Human Self-realization

The article analyzes the philosophical assumptions regarding the concept of self-realization in Osho’s thought. The main thesis of the study is the statement that the theory is based on the evolutionary vision of human nature accepted by the author. As a result, self-realization is expressed independently and consciously by the subject as a directed and intended process of complete formation of the humanity. Considering Osho’s assumption about the holistic structure of the world, according to which the coexistence of human beings on certain levels is connected with interaction, self-realization has not only an ontological sense, but also gains an ethical meaning because it tends to shape a conscious and responsible attitude for the personal development, in the subject’s and others’ best interest.

Key words: human nature, self-fulfillment, consciousness, responsibility, freedom

do góry

Patryk Popławski

O przynależeniu jako naczelnej wartości domuPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0007
ORCID: 0000-0002-2212-3381

Streszczenie

W tym artykule autor przygląda się przynależeniu jako potencjalnie jednej z najważniejszych wartości domu. Omawia wybrane koncepcje filozoficzne, badania psychologiczne i intuicje przejawiające się w języku potocznym, po to aby znaleźć odpowiedź na pytanie, czy nie jest tak, że przynależenie jest jedną z najważniejszych wartości związanych z pojęciem domu.

Słowa kluczowe: wartości związane z domem, wartości domu, przynależenie, przynależność, Heidegger, Sixsmith, Arendt, znaczenie domu

Summary

On the Belonging as the Superior Value of Home

This paper takes a look at belonging as potentially one of the most important values of home. The author discusses selected philosophical concepts, psychological research and intuitions manifested in everyday language to find an answer to the question whether belonging is indeed one of the most important values associated with the concept of home.

Key words: values associated with home, values of home, belonging, Heidegger, Sixsmith, Arendt, meaning of home

do góry

Katarzyna Rychter

Zarys onto-bio-psycho-społecznego modelu
poczucia winy moralnejPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0008
ORCID: 0000-0001-9065-3520

Streszczenie

Poczucie winy sprzężone z wartościami moralnymi jest bardzo złożonym, typowo ludzkim fenomenem. Stało się ono przedmiotem zainteresowania różnych (sub)dyscyplin filozofii, takich jak etyka czy antropologia filozoficzna, oraz nauki, w tym: psychologii, socjologii, neuronauki. Powstała cała masa szczegółowych (specjalistycznych) modeli poczucia winy. Do tej pory nie powstał jednak model całościujący, to jest taki, który „godziłby” wyniki badań naukowych różnych dyscyplin i refleksji filozoficznych nad poczuciem winy. W artykule podejmuję próbę stworzenia zarysu takiego modelu. Łączę inspiracje pochodzące z filozofii, logoteorii i nooteorii z danymi z psychologii poznawczej, społecznej, socjologii emocji oraz szeroko pojętej neuronauki. Nie zapominam również o językowym obrazie poczucia winy. Celem dodatkowym czynię próbę „sformułowania” eksperymentów, które mogą posłużyć do badania poczucia winy moralnej w całej jego złożoności, na materiale językowym odnoszącym się do zwykłych sytuacji dnia codziennego. Kategorią rdzenną modelu jest kategoria wartości.

Słowa kluczowe: poczucie winy moralnej, model onto-bio-psycho-społeczny poczucia winy moralnej, logoteoria, nooteoria, neuronauka

Summary

An Outline of the Onto-bio-psycho-social Model of Moral Guilt

Feeling of guilt in the context moral values is a very complex and typically human phenomenon. This emotion became a subject of interest in various subdisciplines of philosophy, such as ethics, philosophical anthropology, and science, including psychology, sociology, neuroscience. A comprehensive model, which would combine research results from various disciplines and philosophical reflections on guilty feelings, has not yet been created. In the article, I’m traying to give an outline of a model of moral guilt. I combine inspirations from philosophy, logotheory and nootheory with data from cognitive psychology, social psychology, sociology of emotions and neuroscience. I don’t forget about the linguistic image of guilty feelings. As an additional goal, I am trying to design experiments that can be used to test the feelings of moral guilt, in all their complexity, in everyday situations. The core category of the model is the category of value.

Key words: feeling of moral guilt, onto-bio-psycho-social model of feeling of moral guilt, logotheory, nootheory, neuroscience

do góry

Alfred Skorupka

Przegląd wybranych filozoficznych i psychologicznych koncepcji nadziei.
Marcel, Bloch, Tischner, Kozielecki i inni
PDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0009
ORCID: 0000-0002-0360-6564

Streszczenie

We współczesnym świecie ludzie niezbyt często myślą o nadziei, jednak filozofowie i uczeni wskazują, że jest ona bardzo ważnym elementem życia każdej osoby. W artykule przedstawiono filozofię nadziei Gabriela Marcela, Ernesta Blocha i ks. Józefa Tischnera. Te teorie są porównane z psychologią nadziei Józefa Kozieleckiego. Konkluzją jest stwierdzenie, że między teoriami nadziei w filozofii i psychologii istnieją liczne podobieństwa, dlatego obie te dyscypliny się uzupełniają.

Słowa kluczowe: nadzieja, filozofia nadziei, psychologia nadziei, Gabriel Marcel, Ernest Bloch, Józef Tischner, Józef Kozielecki

Summary

Review of Selected Philosophical and Psychological Concepts of Hope. Marcel, Bloch, Tischner, Kozielecki and Others

In contemporary world people do not think about hope too often, but philosophers and scientists have pointed out that hope is a very important element in every person life. In the article, Gabriel Marcel’s, Ernest Bloch’s and Józef Tischner’s philosophies of hope are presented. These theories are compared with Józef Kozielecki’s psychology of hope. In conclusions it is claimed there are similarities in theories of hope between philosophy and psychology, therefore these two disciplines are complementary.

Key words: hope, philosophy of hope, psychology of hope, Gabriel Marcel, Ernest Bloch, Józef Tischner, Józef Kozielecki

do góry

Jędrzej Stanisławek

Podręcznik mądrości tego świata Józefa Marii BocheńskiegoPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0010
ORCID: 0000-0002-5354-7945

Streszczenie

Autor poddaje analizie Podręcznik mądrości tego świata Józefa Marii Bocheńskiego, Tractatus ethico-praxeologicus, jak o nim pisze. Zalecenia podane w Podręczniku sytuuje na szerszym tle. W tym celu konstruuje „kwadrat prakseologiczny”. Jednym z wierzchołków kwadratu jest autohedonizm, postawa zachwalana przez Bocheńskiego. Trzy inne to perfekcjonizm, altruizm oraz kreatywizm.
W tekście autor rozważa kolejno dyspozycje Bocheńskiego odnoszące się do a) losu, b) innych ludzi, c) zapanowania nad sobą. Jego zdaniem ich rozsądne zastosowanie pozwoli uniknąć wielu błędów życiowych. W sumie podane zalecenia stanowią fundament mądrości osobniczej. Ta jednak jest sprzeczna z mądrością społeczną, wyrażającą się w moralności i obyczajach. Na tym polega kontrowersyjność propozycji Bocheńskiego.

Słowa kluczowe: Bocheński, prakseologia, mądrość życiowa, los człowieka, inni ludzie

Summary

Handbook of Wisdom of the Ordinary World by Józef Maria Bocheński

The author analyses the Podręcznik mądrości tego świata [Handbook of Wisdom of the Ordinary World] written by Józef Maria Bocheński, or Tractatus ethico-praxeologicus, as he calls it. He places the recommendations given in the Handbook against a broader background. To this end, he creates a “praxeological square”. One of the square’s vertices is autohedonism, an attitude praised by Bocheński. Three others are perfectionism, altruism and creativism.
The author subsequently considers Bocheński’s instructions regarding a) fate, b) other people, c) self-control. In his opinion, their reasonable use allows for avoiding many mistakes in life. In fact, the recommendations given are the foundation of individual wisdom. This, however, is contrary to social wisdom, expressed in morality and customs. That is the controversy of Bocheński’s proposal.
Key words: Bocheński, praxeology, life wisdom, human fate, other people

do góry

Przemysław Chmielecki

Czy wciąż potrzebujemy filozofii? Rola filozofii na uniwersyteciePDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0011
ORCID: 0000-0002-4471-4158

Streszczenie

Niniejszy artykuł stanowi próbę przybliżenia potencjalnych korzyści płynących ze studiowania filozofii. Zawarto w nim informacje dotyczące sytuacji absolwentów tego kierunku na współczesnym polskim rynku pracy. Zasadniczo obrano perspektywę utylitarystyczną eksponującą praktyczne pozytywy płynące ze studiowania filozofii, a także podkreślono cechę ogólności tego kierunku, co może stanowić niewątpliwą zaletę w dynamicznie zmieniających się realiach zawodowych.
Słowa kluczowe: filozofia, uniwersytet, rynek pracy

Summary

Do We Still Need Philosophy? The Role of Philosophy at the University

This article is an attempt to present the potential benefits of studying philosophy, based on the information about the situation of graduates of this field on the contemporary Polish labor market. Basically, the utilitarian perspective was chosen, exposing the practical positives of studying philosophy, given especially the general nature of this field, which may be an undoubted advantage in the dynamically changing professional realities.

Key words: philosophy, university, labor market

do góry

Michał Zembrzuski

Tomaszowe pytanie o istotę i istnienie zła (wprowadzenie do tłumaczenia q. 1 a. 1 Kwestii dyskutowanych o złu)
PDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0012
ORCID: 0000-0003-4647-479X

Thomas Aquinas’s Question on the Essence and Existence of Evil
(An Introduction the Polish Translation of q. 1 a. 1 of the Questions Discussed on Evil)

do góry
Michał Zembrzuski

Tomasz z Akwinu – Czy zło jest czymś? (Kwestie dyskutowane o złu, q. 1, a. 1)

PDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0013
ORCID: 0000-0003-4647-479X

Thomas Aquinas – Is Evil Something? (Questions Discussed on Evil, q. 1, a. 1)

do góry
Maciej Głowacki, Jakub Sochacki, Bartosz Wesół

Sprawozdanie z III Światowego Dnia Logiki
PDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0014
ORCID: 0000-0003-4647-479X

A Report from the 3rd World Logic Day